Loading [MathJax]/jax/output/SVG/jax.js
ประโยคเปิดและตัวบ่งปริมาณ
(logical quantifier)

ประโยคเปิด

ประโยคเปิด คือประโยคบอกเล่าหรือปฏิเสธที่มีตัวแปร ประโยคเปิดไม่สามารถบอกค่าความจริงได้ แต่ถ้าแทนค่าตัวแปรลงไป ประโยคเปิดจะกลายเป็นประพจน์ กล่าวคือสามารถบอกค่าความจริงได้

ตัวอย่างของประโยคเปิด

x+3=5

เป็นประโยคเปิด เพราะเราไม่ทราบว่า x มีค่าเท่าไร จึงไม่สามารถบอกได้ว่าประโยคนี้เป็นจริงหรือเท็จ

หากแทนค่า x ด้วย 2 เราสามารถบอกได้ว่าประโยคนี้เป็นจริง ซึ่ง 2+3=5 เป็นประพจน์

หรือหากแทนค่า x ด้วย 1 เราสามารถบอกได้ว่าประโยคนี้เป็นเท็จ ซึ่ง 1+3=5 ก็ถือว่าเป็นประพจน์เช่นกัน


เขาเป็นนักฟุตบอล

เป็นประโยคเปิดเช่นกัน โดยตัวแปรของประโยคนี้คือ "เขา" ซึ่งเราไม่ทราบว่าหมายถึงใคร จึงบอกไม่ได้ว่าประโยคนี้เป็นจริงหรือเท็จ

หากแทน "เขา" ด้วย "ลีซอ" ประโยคนี้ก็จะกลายเป็นประพจน์ เพราะเราสามารถบอกได้ว่าเป็นจริง

 ตัวบ่งปริมาณ

นอกจากการแทนค่าตัวแปรแล้ว อีกหนึ่งวิธีที่สามารถทำให้ประโยคเปิดกลายเป็นประพจน์ได้ คือการเติมตัวบ่งปริมาณหน้าประโยคเปิดนั่นเอง

ตัวบ่งปริมาณมี 2 ชนิด คือ

  1. for all (ทุกตัว) สัญลักษณ์คือ
  2. for some หรือ there exists (บางตัว) สัญลักษณ์

 ตัวอย่างการเติมตัวบ่งปริมาณ

x[x+x=2x]

อ่านว่า "สำหรับ x ทุกตัว x บวก x เท่ากับ 2x"


x[(x=0)(x2>0)]

อ่านว่า "มี x บางตัว ซึ่งถ้า x เท่ากับ 0 แล้ว x2 มากกว่า 0"

ค่าความจริงของประโยคเปิดที่มีตัวบ่งปริมาณ

 การพิจารณาค่าความจริงของประโยคเปิดที่มีตัวบ่งปริมาณนั้น ต้องพิจารณาจากเอกภพสัมพัทธ์ โดยมีวิธีการพิจารณาดังนี้

ข้อความ เงื่อนไขที่ทำให้จริง เงื่อนไขที่ทำให้เท็จ
x[P(x)] x ทุกตัวในเอกภพสัมพัทธ์ ทำให้ P(x) เป็นจริง มี x อย่างน้อย 1 ตัว ในเอกภพสัมพัทธ์ ทำให้ P(x) เป็นเท็จ
x[P(x)] มี x อย่างน้อย 1 ตัว ในเอกภพสัมพัทธ์ ทำให้ P(x) เป็นจริง x ทุกตัวในเอกภพสัมพัทธ์ ทำให้ P(x) เป็นเท็จ

ตัวอย่างการหาค่าความจริงของประโยคเปิดที่มีตัวบ่งปริมาณ

 x[x1] เมื่อ U={0,1,2,3,4}

แทนค่า x=0 จะได้ว่า 01 เป็นเท็จ

ดังนั้น เราสรุปได้เลยว่าประพจน์นี้เป็นเท็จ เพราะสำหรับ for all นั้น x ทุกตัวในเอกภพสัมพัทธ์จะต้องทำให้ P(x) เป็นจริง ประพจน์จึงจะเป็นจริง


x[x2+1=(x+1)2] เมื่อ U คือเซตของจำนวนจริง

แทนค่า x=0 จะได้ว่า

02+1=(0+1)20+1=121=1

เป็นจริง เราสรุปได้เลยว่าประพจน์นี้เป็นจริง เพราะสำหรับ for some นั้น ขอแค่มี x เพียงตัวเดียวในเอกภพสัมพัทธ์ที่ทำให้ P(x) เป็นจริง ประพจน์ก็จะเป็นจริงแล้ว

 ตัวอย่างการหาค่าความจริงเมื่อมีประโยคเปิด 2 ประโยค

x[x2+x=2]x[x2=2] เมื่อ U คือเซตของจำนวนเต็มบวก

ถ้ามีประโยคเปิด 2 ประโยค และมีตัวบ่งปริมาณแยกกัน เราจะพิจารณาทีละส่วน

พิจารณา x[x2+x=2]

แก้สมการ

x2+x=2x2+x2=0(x+2)(x1)=0x=2,1

แสดงว่ามี x=1 ที่อยู่ในเอกภพสัมพัทธ์ และทำให้ x2+x=2 เป็นจริง

ดังนั้น x[x2+x=2] มีค่าความจริงเป็นจริง

พิจารณา x[x2=2]

แก้สมการ

x2=2x=±2

หมายความว่า ไม่มี x ตัวใดในเอกภพสัมพัทธ์ ที่ทำให้ x2=2 เป็นจริงได้เลย

ดังนั้น x[x2=2] เป็นเท็จ

นำประพจน์ทั้งสองส่วนมาเชื่อมกัน

x[x2+x=2]x[x2=2]FFF

x[x2+x=2]x[x2=2] เป็นเท็จ


x[(x+3>5)(x2)] เมื่อ U={2,3,4,5}

ประโยคเปิด 2 ประโยค คือ x+3>5 และ x2 มีตัวบ่งปริมาณ x ร่วมกัน

ในกรณีแบบนี้ ประพจน์จะเป็นจริงเมื่อมี x อย่างน้อย 1 ตัว ในเอกภพสัมพัทธ์ ที่ทำให้ประโยคเปิดทั้งสองเป็นจริงได้พร้อมกัน

ลองแทนค่า x=2 จะได้ 2+3>5 เป็นเท็จ และ 22 เป็นเท็จ

ลองแทนค่า x=3 จะได้ 3+3>5 เป็นจริง และ 32 เป็นเท็จ

ลองแทนค่า x=4 จะได้ 4+3>5 เป็นจริง และ 42 เป็นเท็จ

ลองแทนค่า x=5 จะได้ 5+3>5 เป็นจริง และ 52 เป็นเท็จ

แสดงว่าไม่มี x ตัวใดในเอกภพสัมพัทธ์ ที่สามารถทำให้ประโยคเปิดทั้งสองเป็นจริงได้

x[(x+3>5)(x2)] เป็นเท็จ

สรุปเทคนิคการหาค่าความจริงของตัวบ่งปริมาณ

x[P(x)] ให้พยายามหา x ที่เอามาแทนใน P(x) แล้วเป็นเท็จ ถ้าเจอเพียงตัวเดียวก็สรุปได้เลยว่าเท็จ

x[P(x)] ให้พยายามหา x ที่เอามาแทนใน P(x) แล้วเป็นจริง ถ้าเจอเพียงตัวเดียวก็สรุปได้เลยว่าจริง

คำคล้าย : ประโยคเปิดและตัวบ่งปริมาณ
Under Growing
"คลังความรู้" กำลังอยู่ในระหว่างการพัฒนา พี่ๆ กำลังทยอยเพิ่มบทความและปรับปรุงรูปแบบให้อ่านง่าย ใช้ทบทวนความรู้ได้จริง รีเควสหัวข้อ หรือมีข้อเสนอแนะ ทวีตมาคุยกับพี่ๆ ได้เลยจ้า
คอร์สแนะนำ
หนังสือแนะนำ
รายละเอียดการใช้งานคุกกี้

เพื่อประโยชน์และประสบการณ์ที่ดีในการใช้งานเว็บไซต์ของ บริษัท โอเพ่นดูเรียน จํากัด (“โอเพ่นดูเรียน”) โอเพ่นดูเรียนจึงใช้คุกกี้บนเว็บไซต์ของบริษัท ทั้งนี้ คุณสามารถศึกษาเพิ่มเติม เกี่ยวกับนโยบายคุกกี้ของโอเพ่นดูเรียนได้ที่ นโยบายคุกกี้ และคุณสามารถปฏิเสธคุกกี้ได้