เรื่องระบบขับถ่าย เป็นเนื้อหาชีววิทยาในระดับชั้น ม.5 เรื่องนี้ถูกนำมาออกสอบในวิชาชีววิทยา A-Level ทุกปี แม้ว่าจำนวนข้อที่ออกจะมีประมาณ 1-2 ข้อ แต่เรื่องนี้ไม่ได้ยากมาก น้องควรเก็บคะแนนให้ได้

พี่สรุปเนื้อหาสำคัญมาให้ดังต่อไปนี้

 

การขับถ่าย

 

คือการกำจัดของเสียที่เกิดจากเมแทบอลิซึม โดยการกำจัดออกจากร่างกายหรือเปลี่ยนเป็นสารที่มีอันตรายน้อยกว่าแล้วกำจัดออกนอกร่างกายภายหลัง 

 

ของเสียจากเมแทบอลิซึมคืออะไร?

 

1. ของเสียที่มีธาตุไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ ได้แก่ แอมโมเนีย ยูเรีย และกรดยูริก

2. แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2)

3. ไฮโดรเจน (Hydrogen) เกลือแร่ (Mineral) และ น้ำ (H2O) ที่มากเกินความต้องการของร่างกาย

 

ระบบขับถ่ายสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว

 

พารามีเซียม อะมีบา ยูกลีนา ของเสียที่เกิดจะแพร่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ออกสู่สิ่งแวดล้อมโพรทิสต์บางชนิดที่อาศัยอยู่ในน้ำจืด มีคอนแทร็กไทล์แวคิวโอล ทำหน้าที่รักษาสมดุลของน้ำ

 

ระบบขับถ่ายสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง

 

• ฟองน้ำ ไม่มีอวัยวะในการขับถ่ายของเสียแต่ละเซลล์สัมผัสกับน้ำโดยตรง กำจัดของเสียด้วยการแพร่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ 
• ไฮดราไม่มีอวัยวะในการขับถ่าย แต่กำจัดแก๊สและของเสียพวกแอมโมเนียโดยวิธีการแพร่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์

• หนอนตัวแบนเป็นสัตว์ไฟลัมแรกที่มีระบบขับถ่าย เรียกว่า โพรโทเนฟริเดีย ประกอบด้วยท่อกระจายอยู่ข้างตลอดตามความยาวของลำตัว ที่ปลายท่อมีเฟลมเซลล์ ซิเลียจะโบกพัดน้ำและของเสียจากเฟลมเซลล์ให้ไหลออกมาตามท่อและออกภายนอกทางช่องขับถ่ายที่ผนังลำตัว
• แอนนิลิด เช่น ไส้เดือนดิน มีลำตัวแบ่งเป็นข้อปล้อง แต่ละปล้องจะมีอวัยวะขับถ่าย เรียกว่า เนฟริเดียม
• อาร์โทรพอด พวกแมลง มีอวัยวะขับถ่ายเรียกว่าท่อมัลพิเกียน มีลักษณะคล้ายถุงยื่นออกมาจากทางเดินอาหารตรงบริเวณรอยต่อของทางเดินอาหารส่วนกลางและท้าย

 

ระบบขับถ่ายสัตว์มีกระดูกสันหลัง

 

• ปลามีไต 1 คู่ อยู่ภายในช่องท้องติดกับกระดูกสันหลัง ทำหน้าที่กำจัด ของเสียยูเรียและของเสียอื่นๆ ออกจากเลือด
• สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ มีไต 1 คู่ นำน้ำปัสสาวะผ่านท่อไต
• สัตว์เลื้อยคลานและสัตว์ปีกมีไตเป็นอวัยวะขับถ่าย
• สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม มีไต 1 คู่ เป็นอวัยวะขับถ่าย โครงสร้างของไตประกอบด้วยเนื้อเยื่อชั้นนอก(คอร์เทกซ์) และเยื่อชั้นใน(เมดัลลา)

 

ระบบขับถ่ายสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

 

สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม มีไต 1 คู่ เป็นอวัยวะขับถ่าย โครงสร้างของไต ประกอบด้วยเนื้อเยื่อชั้นนอก(คอร์เทกซ์) และเยื่อชั้นใน(เมดัลลา)

 

ระบบขับถ่ายของคน

 

คนใช้ไตเป็นอวัยวะขับถ่าย โครงสร้างไตมีดังนี้

1.รีนัลแคปซูล เป็นส่วนที่อยู่ด้านนอกสุดหุ้มรอบไต

2. เนื้อไต ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ

• เนื้อไตชั้นนอก มีหน่วยไตอยู่
• เนื้อไตชั้นในมีสีจางกว่าเนื้อไตชั้นนอก 

หน่วยไตทำหน้าที่ในการสร้างน้ำปัสสาวะ 

ประกอบด้วยกระบวนการที่สำคัญ 3 ขั้นตอน 

1. การกรองสารที่โกลเมอรูลัส 

2. การดูดสารกลับที่ท่อหน่วยไต 

3.การหลั่งสารโดยท่อหน่วยไต

3. กรวยไต ทำหน้าที่รองรับน้ำปัสสาวะและส่งต่อไปสู่ท่อไต นำเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะและส่งต่อไปยังท่อปัสสาวะ

สำหรับน้องคนไหนที่อยากเก็บเนื้อหาและตะลุยข้อสอบวิชา A-Level พี่แนะนำกดทดลองเรียนฟรีได้ที่ คอร์สติว TGAT & A-Level